Jinsi ya kutumia dawa ya prep?

Dawa ya PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) ni dawa inayotumiwa na watu ambao hawajaambukizwa Virusi vya UKIMWI (VVU) lakini wapo katika hatari kubwa ya kuambukizwa, kwa lengo la kujikinga kabla ya maambukizi kutokea.

Hapa chini nimekueleza kwa kina jinsi ya kutumia PrEP, nani anatakiwa kutumia, masharti, faida, madhara, na mambo ya kuzingatia.

✅ 1. PrEP ni nini?

PrEP ni kifupi cha Pre-Exposure Prophylaxis, ikimaanisha kinga kabla ya kuambukizwa.

Ni vidonge vinavyotumiwa kila siku na watu wasio na VVU ili kupunguza uwezekano wa kuambukizwa wanapokutana na hali hatarishi, kama ngono isiyo salama au kutumia sindano kwa pamoja.

Aina ya kawaida ya PrEP ni mchanganyiko wa dawa mbili:

• Tenofovir disoproxil fumarate (TDF)
• Emtricitabine (FTC)
  Huuzwa kwa majina kama Truvada, au sawa na hiyo.

✅ 2. Nani anapaswa kutumia PrEP?

Watu walio katika hatari kubwa ya kupata VVU, kama:

• Watu wanaofanya ngono bila kondomu mara kwa mara.
• Wanaoishi na mwenza mwenye VVU.
• Wanaume wanaofanya mapenzi ya jinsia moja.
• Wanaofanya biashara ya ngono.
• Watumiaji wa dawa za kulevya kwa sindano.
• Watu waliopimwa VVU mara kwa mara kwa sababu ya tabia hatarishi.

✅ 3. Jinsi ya kutumia PrEP

👉 Hatua ya 1: Muone mtoa huduma ya afya

• Fanya vipimo kuthibitisha hauna VVU kabla ya kuanza kutumia PrEP.
• Pia utafanyiwa vipimo vya ini, figo, na magonjwa ya zinaa.

👉 Hatua ya 2: Kupewa dawa

• Ukithibitishwa hauna VVU, daktari atakupa PrEP (vidonge vya kila siku).

👉 Hatua ya 3: Tumia kila siku

• Chukua kidonge kimoja kila siku, kwa wakati uleule kila siku (inashauriwa kuchukua pamoja na chakula ili kuepuka usumbufu wa tumbo).
• Usikose dozi. Dozi zisizofuatana huweza kupunguza kinga.

⚠️ 

Usichukue PrEP bila kupimwa VVU kwanza!

Ikiwa umeambukizwa tayari na VVU, PrEP haitakufaa na inaweza kusababisha usugu wa dawa.

✅ 4. Inachukua muda gani kuanza kufanya kazi?

• Kwa wanaume wanaofanya ngono ya haja kubwa (anal sex): PrEP hutoa ulinzi mzuri baada ya siku 7 mfululizo za kutumia kila siku.
• Kwa wanaofanya ngono ya uke (vaginal sex): huhitaji siku 21 mfululizo kwa ulinzi kamili.

✅ 5. Mambo ya kuzingatia

• Hakikisha unapima VVU kila baada ya miezi 3 ukiwa kwenye PrEP.
• Fuatilia afya ya ini na figo mara kwa mara kwa ushauri wa daktari.
• Usitumie PrEP kama njia pekee ya kinga – bado inashauriwa kutumia kondomu.
• Ikiwa unataka kuacha kutumia PrEP, shauriana na daktari kwanza.

✅ 6. Je, PrEP ina madhara?

Watu wengi hawapati madhara makubwa, lakini baadhi hupata dalili za kawaida mwanzoni kama:

• Kichefuchefu
• Maumivu ya kichwa
• Kizunguzungu
• Kuumwa tumbo

Dalili hizi hupotea baada ya siku chache hadi wiki kadhaa.

✅ 7. Wapi unaweza kupata PrEP Tanzania?

• Vituo vya afya vya serikali (hospitali, vituo vya tiba na matunzo – CTC)
• Kliniki za VVU
• Mashirika yasiyo ya kiserikali (NGOs) yanayotoa huduma za afya ya uzazi na VVU
• Tembelea vituo kama: Amref, PSI, Marie Stopes, TMHS, na TAYOA

✅ 8. Je, PrEP inalinda kwa asilimia ngapi?

Ikiwa inachukuliwa kila siku bila kukosa, PrEP inaweza kupunguza hatari ya kuambukizwa VVU kwa:

• Wanaume kwa wanaume: hadi 99%
• Ngono ya uke: hadi 90%
• Kwa watumiaji wa sindano: takribani 74–85%

✅ 9. Tofauti kati ya PrEP na PEP